در هیچ خانه ایرانی امکان ندارد یک قالی یا حتی قالیچه کوچک وجود نداشته باشد. فرش جدا از کاربردهای زیادی که دارد نمای زیبایی هم برای دکوراسیون خانه ما ایجاد می‌کند. اما حیف است که به عنوان یک ایرانی با اصطلاحات این کالای ارزشمند غریبه باشیم. در این مقاله می‌خواهیم شما را با مفهوم لچک و ترنج فرش آشنا کنیم.
فرش ایرانی از گذشته تا امروز دارای طرح‌های متنوعی بوده است. نقشه آن به دست هنرمندان زیادی طراحی می‌شده و سپس به دست بافندگان می‌رسید تا برای بافت آن آغاز به کار کنند. قبل‌تر که خبری از سیستم‌های کامپیوتری نبود، نقشه فرش به صورت دستی و توسط اساتید با تجربه طراحی می‌شد. اما امروزه این کار توسط نرم‌افزارهای مخصوصی انجام می‌شود. البته همچنان افرادی هستند که این کار را به روش سنتی انجام می‌دهند. چون عقیده دارند چنین کالایی که به عنوان یکی از سرمایه‌های ارزشمند ایران زمین است باید با تمام حس و وجود یک هنرمند ایجاد شود تا نتیجه بهتری داشته باشد.
بسیاری از مواقع با شستشوی نامناسب باعث تغییر رنگ فرش می‌شویم. به طوری که رنگ‌های لچک و ترنج آن بر روی هم تاثیر می‌گذارند. اگر فرش خود را به قالیشویی نوین بسپارید، نگرانی بابت این مشکل پیدا نخواهید کرد. اگر بخواهید یک طراح نقشه فرش شوید در ابتدا باید با مفاهیم آن آشنا شوید. طراحی هر قسمت از آن یک تناسب خاصی دارد.
مقاله آشنایی با نحوه طراحی نقشه فرش شما را بیشتر با اصطلاحات در طراحی فرش آشنا می‌کند.
لچک و ترنج فرش چیست؟
لچک به معنی گوشه، می‌تواند مفهوم این اصطلاح را برساند. به طور کلی به طرح مرکزی فرش ترنج می‌گویند. معنی کلمه‌ای ترنج، میوه بالنگ است. این طرح با اشکال هندسی، طرح گل، پرندگان و نقوش ظریف مزین شده است. به طرح‌هایی که در قسمت گوشه فرش است، لچک می‌گویند.
لچک معمولا با طرح ترنج هماهنگ می‌شود که به آن لچک ترنج می‌گویند. لچک ترنج‌ها انواع مختلفی دارند که برای شما چند نمونه از آن را معرفی می‌کنیم. لچک ترنج ساده همان‌طور که از نامش پیداست یک طرح ساده برای فرش در نظر گرفته می‌شود. در این نوع نقشه فرش، میزان زیادی طرح گل و بوته از روی نقشه فرش حذف می‌شود و طرح‌های ساده باقی می‌ماند.
لچک ترنج با سبک محتشم، لچک ترنج هم‌سو، لچک ترنج دسته گل، لچک ترنج گلدانی، لچک ترنج ریزه ماهی، لچک ترنج هندسی از انواع لچک ترنج‌های طراحی شده هستند.
گاهی اوقات طرح‌های ترنج به شکلی طراحی می‌شوند که داخل هم قرار می‌گیرند. به این طرح ترنج‌های تودرتو می‌گویند. جالب است بدانید این طرح نام دیگری هم دارد که به آن کاسه و نیم کاسه می‌گویند.
طرح ترنج در فرش دستباف
لچک و ترنج فرش می‌تواند نقوش متنوعی داشته باشد. به طور کلی ترنج فرش به 3 دسته کلی تقسیم می‌شوند. ترنج هندسی با طرح هندسی، زمینه‌ای ساده اما گوشه‌های شلوغ‌تری دارد. در این نوع طرح، سادگی و شلوغی گوشه‌ها می‌تواند دلیل خوبی برای چشم‌نوازی آن باشد. این حاشیه‌ها برای مرکز فرش یعنی ترنج، به صورت یک قاب عمل می‌کند و آن را دربرمی‌گیرد. معروفترین آن فرش آباده است که یک ترنج لوزی شکل در وسط فرش قرار دارد. علاوه بر این 4 طرح کوچک‌تر در گوشه‌ها نیز وجود دارد. معمولا ترنج وسط فرش در این طرح شامل نقش‌هایی مانند پرندگان، انواع حیوانات و گل‌های زیبا است.
ترنج هندسی در طراحی سراسری، که طرح ترنج آن در وسط فرش قرار دارد. در قسمت زمینه ترنج طرح‌های کوچکی وجود دارد که گاه منظم یا منظم است. یکی از نقاط جذاب این فرش، وجود طرح‌های ظریف در زمینه ترنج فرش است. معمولا این طرح را در فرش‌های روستایی خواهید دید.
طرح ترنج هندسی تکرار شونده: در این طرح، ترنج فرش با الگوی خاصی تکرار می‌شود. این طرح را در فرش‌های قشقایی شیراز، کرد و قفقاز می‌توانید ببینید.